Από το 1991 χρονολογούνται οι επίσημες προσπάθειες για την ίδρυση Τοπικού Αρχείου, όταν τα ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Σάμου, με πρωτοβουλία του τότε Προϊσταμένου κ. Χρίστου Λάνδρου, καταθέτουν σχετικό αίτημα προς την Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στα πλαίσια της Έκθεσης Πεπραγμένων των ΓΑΚ Σάμου. Το αίτημα αυτό επαναλαμβάνεται σε κάθε ετήσια Έκθεση, ενώ με ιδιαίτερη εισηγητική έκθεση επισημαίνεται στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας η ανάγκη ίδρυσης Τοπικού Αρχείου στην Ικαρία, το οποίο θα έχει στην ευθύνη του την παραλαβή και τη διαχείριση του αρχειακού υλικού της Ικαρίας και των Φούρνων. Οι ενέργειες αυτές αποφέρουν καρπούς και το Μάρτιο του 1999 εγκρίνεται η ίδρυση Τοπικού Ιστορικού Αρχείου στην Ικαρία. αρκεί να υπάρξουν οι εξής προϋποθέσεις: α) Απόφαση συγκατάθεσης του Δήμου στον οποίο θα ιδρυθεί το Ιστορικό Αρχείο και β) εξασφάλιση χώρου για τη στέγασή του. Στις 28/5/1999 το θέμα τίθεται στο Δημοτικό Συμβούλιο του τότε Δήμου Αγίου Κηρύκου, το οποίο ομόφωνα και με όλα τα μέλη του παρόντα παίρνει την απόφαση (119/1999) να εγκρίνει την ίδρυση Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Ικαρίας στο Δήμο Αγίου Κηρύκου και να παραχωρήσει, ως χώρο στέγασής του, μέρος του Παλιού Γυμνασίου, το οποίο δε βρισκόταν πλέον σε σχολική χρήση.
Στη συνέχεια ο τότε Δήμαρχος Αγίου Κηρύκου κ. Θεόδωρος Θεοδωράκης απηύθυνε στους υπόλοιπους Δήμους της Επαρχίας Ικαρίας και Φούρνων αίτημα συνεργασίας για την ίδρυση του Αρχείου. Οι τρεις Δήμοι ανταποκρίθηκαν άμεσα και πρόθυμα. Κατά τη διάρκεια των ετών 1999 και 2000 συνεδριάζουν τα Δημοτικά τους Συμβούλια και ομόφωνα συναινούν στην ίδρυση Τοπικού Ιστορικού Αρχείου με έδρα τον Άγιο Κήρυκο και με ευθύνη του οικείου Δήμου, τονίζοντας ότι ένας τέτοιος θεσμός θα συμβάλλει σημαντικά στην ανάδειξη της ιστορίας και της παράδοσης των νησιών μας, ενώ υπόσχονται να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούν και να προσφέρουν το αρχειακό υλικό που έχουν στη διάθεσή τους για τον εμπλουτισμό του Αρχείου.
Έτσι το 2002, ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω προσπαθειών, ιδρύεται με Υπουργική Απόφαση Τοπική Αρχειακή Συλλογή στην Ικαρία υπό την εποπτεία των ΓΑΚ – Αρχείων Νομού Σάμου, τα οποία είναι φορέας του Υπουργείου Παιδείας.
Η λειτουργία της άρχισε το 2007 και οφείλει τα μέγιστα στην πολύτιμη καθοδήγηση και στη συνεχή βοήθεια των ανθρώπων που στελεχώνουν το ΓΑΚ Σάμου, και κυρίως του κ. Χρήστου Λάνδρου και της κ. Αγγέλας Χατζημιχάλη, τέως και νυν προϊσταμένων της υπηρεσίας . Αρχικά η Τ.ΑΣ.Ι. φιλοξενούνταν στο Δημαρχείο Αγ. Κηρύκου, ενώ ο εν λόγω Δήμος, επί Δημαρχίας του κ. Σπύρου Τέσκου, παρείχε τον βασικό τεχνολογικό εξοπλισμό και πραγματοποίησε με δικά του έξοδα οικοδομικές εργασίες στις νεότερες αίθουσες του Παλιού Γυμνασίου, όπου προβλεπόταν να γίνει η μόνιμη εγκατάσταση της υπηρεσίας. Συγκεκριμένα έγιναν παρεμβάσεις ανακατασκευής τους, ώστε το κτήριο να γίνει πιο λειτουργικό και ασφαλές, για τη νέα του χρήση, και να μοιάζει με το παρακείμενο νεοκλασικό κτίσμα του Παλιού Γυμνασίου, το οποίο στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ικαρίας. Στη συνέχεια ο Δήμος Αγίου Κηρύκου χρηματοδότησε τον εσωτερικό εξοπλισμό του Αρχείου τοποθετώντας σύγχρονες κυλιόμενες αρχειοθήκες, ραφιέρες, προθήκες, κεντρικό σύστημα κλιματισμού. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με την τοποθέτηση της « ψευδοροφής» από τον ενιαίο πλέον Δήμο Ικαρίας, επί δημαρχίας κ. Χριστόδουλου Σταυρινάδη, και έτσι τον Μάρτιο του 2011 έγινε η μεταφορά του αρχειακού υλικού και του εξοπλισμού στο νέο χώρο λειτουργίας της Αρχειακής Συλλογής. Ο εξοπλισμός σε γραφεία και καθίσματα ενισχύεται κατά καιρούς χάρη στις προσφορές ιδιωτών και από τα περισσεύματα Σχολείων της περιοχής του Αγίου Κηρύκου, ενώ ο τεχνολογικός εμπλουτίζεται και με δαπάνες από τον προϋπολογισμό των ΓΑΚ Σάμου. Σημειωτέον ότι ο Δήμος (Αγίου Κηρύκου – Ικαρίας) έχει επωμισθεί όλα τα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης της Αρχειακής Συλλογής από την πρώτη μέρα λειτουργίας της.
Από το Σεπτέμβριο του 2007, όταν δηλαδή άρχισε να λειτουργεί η Τοπική Αρχειακή Συλλογή της Επαρχίας μας, έχουν περάσει σχεδόν έντεκα χρόνια. Ο απολογισμός της λειτουργίας της κατά το διάστημα αυτό επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της ίδρυσής της. Κύριο μέλημά μας είναι η συγκέντρωση, η ταξινόμηση και η αρχειοθέτηση του υλικού, ενώ οι προδιαγραφές του χώρου εγγυώνται την ασφάλεια και τη σωστή συντήρησή του. Είμαστε σε θέση να προσφέρουμε στο κοινό έναν ευχάριστο χώρο μελέτης και μία αξιόλογη συλλογή τεκμηρίων για τους ερευνητές.
Η Συλλογή διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό αρχείων και συλλογών, δημόσιων και ιδιωτικών. Πρόκειται για κοινοτικά, δημοτικά, διοικητικά, εκπαιδευτικά, δικαστικά, ιδιωτικά έγγραφα, καθώς και εφημερίδες, περιοδικά, φωτογραφίες, είτε σε πρωτότυπη μορφή είτε ως αντίγραφα. Παράλληλα η Ικαριακή Βιβλιοθήκη που δημιουργήθηκε και εμπλουτίζεται συνεχώς, αυτή τη στιγμή αποτελείται από 580 καταχωρήσεις βιβλίων, εργασιών, περιοδικών, φυλλαδίων κ. ά. που αφορούν στην Ικαρία ή είναι Ικαριώτες οι συγγραφείς τους.
Το αρχειακό υλικό της Συλλογής και την Ικαριακή Βιβλιοθήκη τα αξιοποιούν συστηματικά ερευνητές , οι οποίοι αναζητούν πληροφορίες και στοιχεία για έρευνες, εργασίες και μελέτες που εκπονούν. Εξυπηρετούνται επίσης πολλοί συμπολίτες μας με στοιχεία που τους αφορούν και υπάρχουν σε παλιά Δημοτολόγια και Μητρώα του Δήμου Αγίου Κηρύκου, σε παλιά αρχεία Δημοτικών Σχολείων του νησιού μας, στα αρχεία των Δικαστηρίων. Με ανάλογο τρόπο διευκολύνθηκαν επανειλημμένα ο Δήμος Αγίου Κηρύκου και ο Δήμος Ικαρίας βρίσκοντας έγγραφα και φωτογραφίες που χρειάζονταν. Συχνές είναι και οι περιπτώσεις της εξυπηρέτησης εξ αποστάσεως, όταν οι ενδιαφερόμενοι ή οι ερευνητές δεν μπορούν να έλθουν στο Τοπικό Αρχείο.
Επίσης έχουν πραγματοποιηθεί επανειλημμένα εκπαιδευτικές - ενημερωτικές επισκέψεις από τάξεις του Δημοτικού Αγ. Κηρύκου, του Γυμνασίου και του Λυκείου Ευδήλου, του Γυμνασίου Αγίου Κηρύκου, του ΕΠΑΛ Ευδήλου, του Γυμνασίου των Φούρνων και του Γυμνασίου του Μαραθοκάμπου Σάμου. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2011 και του 2013 έκαναν την Πρακτική Άσκησή τους στο Αρχείο μία φοιτήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής των Ιωαννίνων και μία του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου αντίστοιχα.
Ευχαριστούμε θερμά και ευγνωμονούμε όλους όσους βοήθησαν και βοηθούν με διάφορους τρόπους στην ίδρυσή και τη λειτουργία της Τ.Α.Σ.Ι. Η συνεργασία με τις δημόσιες υπηρεσίες είναι εξαιρετική και συνεχής, ώστε να διασώζονται τα δημόσια αρχεία που υπάρχουν στο νησί μας. Σημαντική είναι και η συνεισφορά των ιδιωτών , γιατί η Ικαρία διαθέτει μεγάλο πλούτο ιδιωτικών αρχείων και συλλογών. Εκτός από τα δημόσια αρχεία ύψιστη σημασία για την ιστορία του τόπου μας έχουν και τα ιδιωτικά (οικογενειακά έγγραφα, επιστολές, φωτογραφίες κ. ά. ). Θερμή παράκληση λοιπόν προς όσους διαθέτουν αρχειακό υλικό κάθε είδους (οικογενειακά έγγραφα, περιοδικά, εφημερίδες, ημερολόγια, φωτογραφίες κ.ά.) να το προσφέρουν για τον εμπλουτισμό της Τοπικής Συλλογής Ικαρίας, είτε στην πρωτότυπη μορφή είτε σε αντίγραφα (φωτογραφημένα ή ψηφιοποιημένα, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή κ. ά.).
Ταυτόχρονα, επειδή στο χώρο λειτουργούν εκτός από Ικαριακή Βιβλιοθήκη, και Γενική (με βιβλία ιστορικού, πολιτισμικού, κοινωνικού, οικονομικού, κ. ά. περιεχομένου), οι οποίες και αξιοποιούνται από το αναγνωστικό κοινό, παρακαλούμε ιδιώτες, Συλλόγους, φορείς, ιδρύματα να συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των Βιβλιοθηκών προσφέροντας βιβλία, εργασίες, δημοσιεύματα, εφημερίδες, περιοδικά κ.ά. που έχουν σχέση με την Ικαρία ή με την ιστορία και τον πολιτισμό γενικότερα.
Η υπεύθυνη
της Τοπικής Αρχειακής Συλλογής Ικαρίας
Αγγελική Δ. Κονταξοπούλου
Ταχ. Δ/νση : Άγιος Κήρυκος Ικαρίας
Τ.Κ. 83300
Πληροφορίες : Αγγελική Κονταξοπούλου
Τηλ./φαξ : 22750-23174
E - Mail : arxeio.ikarias@gmail.com